Phần lớn những phụ nữ khi mang thai, nhất là vào những tháng cuối của thai kỳ, đều bị phù chân. Chân phù Làm cho việc đi lại trở nên khó khăn và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Có nhiều nguyên nhân gây phù chân ở sản phụ. Trong đó có một nguyên nhân ít được chú ý đến đó là phù chân do suy và giãn tĩnh mạch. Những nguyên nhân
* Nội tiết: Mang thai trọng lượng cơ thể của bà bầu có thể tăng từ 9 tới 12 kg, thậm chí có người tăng gần 20kg. Chính sự tăng vọt về trọng lượng này đã gây sức ép lên đôi chân cho các bà Bầu, một trong những nguyên nhân khiến bàn chân của chị em trở nên phù nề. Ngoài ra, nội tiết trong cơ thể thay đổi dẫn đến lượng máu trong cơ thể bà Bầu sẽ dồn về đôi chân nhiều hơn và hàm lượng muối trong cơ thể tăng còn hàm lượng kali thì lại giảm đi cũng làm cho chân tay trở nên nặng nề hơn.
*Giầy dép: Đi giầy, dép cao cũng khiến cho đôi chân của bà Bầu trở nên mệt mỏi. Đi giầy cao gót trọng lượng cơ thể sẽ bị dồn về phía trước làm cho cơ thể bà Bầu không được cân bằng, xương chậu bị nghiêng đi theo khiến đau nhiều ở vùng lưng dưới. Đi giầy, dép chật tạo cho đôi bàn chân bị gò bó, bức bối, khó chịu và phát sinh chứng viêm kẽ chân, nhất là kẽ ngón chân cái. Nguy hiểm hơn, ngoài việc bị phù nề chân nếu cứ đi giấy cao và chật nhiều sẽ làm cho thai phụ bị sưng tĩnh mạch và mang lại những hậu quả tai hại cho thai nhi nếu chẳng may bà bầu bị trẹo chân ngã.
Trong thời kì mang thai, cơ thể phụ nữ sẽ tự động đẩy mạnh khả năng sản xuất máu, làm cho lượng máu được tạo ra nhiều hơn bình thường tới 50%. Lượng máu bao gồm các dưỡng chất này được dùng để nuôi dưỡng bào thai. Tuy nhiên, nó cũng chính là nguyên nhân gây sưng phù cơ thể của thai phụ.
Ngoài ra, một nguyên nhân phụ nữa cũng gây sưng tay chân là sự gia tăng áp lực trong các tĩnh mạch. Khi tử cung của bạn trở nên lớn hơn, nó đặt áp lực lên tĩnh mạch chủ dưới, tĩnh mạch bơm máu trở lại tim của bạn từ các chi dưới. Lượng nước dư thừa này có thể dẫn đến sưng ở chi dưới, cụ thể là chân, mắt cá.
Các yếu tố sau đây cũng có thể ảnh hưởng đến sưng phù chân tay:
– Nhiệt độ cao vào mùa hè. – Đứng lâu. – Làm việc nhiều và ít nghỉ ngơi. – Thiếu kali. – Ăn nhiều natri. – Dùng nhiều caffeine.
– Do lượng máu dồn về chân lớn hơn mức bình thường
– Do việc tăng hàm lượng muối và caffein
– Do đứng lâu
– Nguyên nhân cũng có thể là do sự sụt giảm hàm lượng kali trong chế độ ăn uống
– Hàm lượng axit uric trong máu tăng cao
– “Thủ phạm” gây nên chứng phù chân cũng có thể là do sự thay đổi hormon trong cơ thể người phụ nữ mang thai
Theo nghiên cứu của các nhà Y học lâm sàng thì có 3 nhóm nguyên nhân chính gây ra giãn tĩnh mạch chân:
Nhóm những yếu tố làm cản trở máu chảy về tim:
– Mặc đồ quá chật.
– Có thai và thai lớn.
– Chơi các môn thể thao nặng làm gia tăng áp lực trong ổ bụng hay trong lồng ngực như tập tạ, khiêng vác nặng.
– Ho nhiều và ho lâu trong các bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
– Táo bón thường xuyên là nguyên nhân thường gặp ở người lớn tuổi.
– Ngồi lâu hoặc ngồi bắt chéo chân ở nhân viên văn phòng.
– Dư cân và béo phì.
Phụ nữ mang thai cần vận động phù hợp để tránh phù chân
Những yếu tố làm giãn thành tĩnh mạch:
– Các loại nội tiết tố của phụ nữ có trong thuốc ngừa thai, trong lúc mãn kinh và trong thai kỳ.
– Chất cồn có trong rượu, bia nếu người phụ nữ uống quá bia rượu quá nhiều.
– Hơi nóng và ẩm ở các gia đình sử dụng máy sưởi bằng hơi nước trong mùa đông.
Những yếu tố làm ảnh hưởng đến hoạt động bơm máu của cơ vùng chân:
– Bệnh nhân phải đứng làm việc hoặc ngồi lâu trong một thời gian dài.
– Thói quen mang giày cao gót ở phụ nữ.
– Bệnh nhân bị liệt chân do tai biến mạch máu não hay do các bệnh về thần kinh.
Như vậy ở những phụ nữ có thai có hai yếu tố quan trọng gây ra phù chân, đó là: sự cản trở máu trở về tim do có thai, càng về những tháng cuối thai nhi sẽ lớn dần làm tăng áp lực trong ổ bụng và tạo nên một lực ép khá lớn lên các tĩnh mạch vùng chậu làm cho máu khó chảy trở về tim được. Một yếu tố khác cũng khá quan trọng đó là sự rối loạn của các nội tiết tố phụ nữ trong thời kỳ mang thai cũng làm giãn thành của tĩnh mạch, góp phần vào sự ứ trệ tuần hoàn và làm máu về tim khó khăn hơn.
Hai yếu tố này làm máu ứ trệ trong lòng của tĩnh mạch chân, tăng áp lực trong lòng tĩnh mạch và thoát dịch ra ngoài gây phù. Nếu không được điều trị kịp thời càng gần đến ngày sinh thai phụ càng bị phù nhiều hơn và các van tĩnh mạch cũng như hệ thống tĩnh mạch chi dưới bị suy giãn ra và không hồi phục ngay cả sau khi sinh.
Sau khi sinh, phù chân sẽ giảm đi nhiều do giảm đáng kể áp lực trong ổ bụng làm cho máu chảy về tim dễ dàng hơn. Nhưng trong quá trình mang thai do không được điều trị đúng mức các van tĩnh mạch có thể bị suy đóng không kín, thành tĩnh mạch đã bị giãn nên để lại các di chứng cho bệnh nhân. Càng về sau, máu bắt đầu ứ trệ ở chân gây ra các triệu chứng đau chân, nặng chân, phù chân, chuột rút về đêm hoặc nặng hơn là giãn các tĩnh mạch nông, gây rối loạn sắc tố da và loét dinh dưỡng rất khó lành.
Theo nhiều công trình nghiên cứu khoa học trên thế giới và ở Việt Nam: tỉ lệ suy tĩnh mạch sau khi sinh khá cao, nhất là sau sinh từ lần thứ hai trở đi. Những sản phụ tăng cân quá nhiều, thai nhi quá lớn thì có nguy cơ bị suy tĩnh mạch khá cao. Cần phải được điều trị kịp thời ngay từ tháng thứ ba của thai kỳ.
Dấu hiệu nhận biết phù chân
Đối với hiện tượng sinh lý bình thường nhận biết phù chân rất dễ, khi thấy bàn chân sưng to, hoặc chân có cảm giác nặng hay thấy mang dép chặt hơn bình thường (dù cùng đôi dép thường mang), hay ấn phía trước xương cẳng chân (vùng xương cứng) thấy ấn lõm.
Ngoài hiện tượng sinh lý bình thường như trên phù còn xuất hiện khi có các bệnh lý huyết áp, thận hay tim mạch thì lúc này bạn nên cẩn thận chú ý hơn.
Lúc này phù xuất hiện sớm hơn, không đợi bụng to có chèn ép, không chỉ phù ở chân, mà còn phù tay, mặt.
Mắt thì thấy nặng mi, mọng vùng quanh mắt, ấn lõm vùng xương trán, ngón tay múp hẳn lên, tăng cân bất thường hơn 1kg / tuần. Nếu bị phù do các bệnh lý thận thì bà bầu sẽ thấy lượng nước tiểu ít hơn so với bình thường.
Phù còn có thể gặp khi có bệnh tiền sản giật (gặp khi thai từ 20 tuần, gồm có cao huyết áp, phù và nước tiểu có đạm), bệnh thận (thường nhất là hội chứng thận hư). Với phù dạng này, chỉ có điều trị bệnh gốc mới làm giảm phù. Đối với bà bầu có bệnh lý thận các bác sĩ sẽ yêu cầu áp dụng thực đơn ăn lạt.
Khi nào bạn nên quan tâm đặc biệt đến hiện tượng sưng?
Sưng ở chi dưới bao gồm bàn chân, bắp chân và mắt cá và thậm chí cả ở tay là khá phổ biến trong thai kỳ. Tuy nhiên, hiện tượng sưng cũng là một tín hiệu của tiền sản giật. Tiền sản giật là một hội chứng của cao huyết áp trong thai kỳ và có thể trở nên nghiêm trọng nếu không được điều trị.
Nên làm gì để làm giảm chứng sưng phù trong khi mang thai?
– Không ngồi vắt chéo chân vì sẽ khiến máu lưu thông không tốt. – Có thể chườm lạnh vào chỗ sưng. – Tránh đứng quá lâu. – Hạn chế ở ngoài môi trường nắng nóng. – Khi ngủ, gác chân lên gối để máu lưu thông tốt hơn. – Tạm quên đi những đôi giày cao gót và chọn cho mình những đôi giày thoải mái. – Không ăn mặn.
Điều trị khá đơn giản
Việc sử dụng các loại thuốc làm bền và tăng trương lực của thành mạch mặc dù không có hại gì cho người mẹ và thai nhi. Nhưng tâm lý chung của người bệnh và cả thầy thuốc cũng ngại sử dụng sợ các tác dụng ngoài ý muốn.
Thai phụ cần phải theo dõi sát sự phát triển của bào thai tránh tâm lý bồi dưỡng cho thai phụ nhiều chất bổ dưỡng quá làm thai quá to, không những gây phù chân mà còn khó khăn trong việc sinh nở. Tránh đứng lâu và nằm ngửa gác chân cao trên gối.
Một số trường hợp có thể sử dụng các loại tất y khoa theo chỉ định của thầy thuốc nhằm tăng tác động cơ học lên thành tĩnh mạch, giảm đường kính của các tĩnh mạch chân và làm cho các van tĩnh mạch luôn áp sát vào nhau, giúp cho sự lưu thông máu theo một chiều từ ngoại vi về tim được dễ dàng.
– Uống nhiều nước nói chung và nhất là nước lúa mạch nói riêng, bởi đây là loại nước có tác dụng lợi tiểu, vì thế có thể giảm phù nề ở đôi bàn chân.
– Đun sôi 1 thìa hạt rau mùi với 2 cốc nước. Bắc ra khỏi bếp khi lượng nước cạn đi chỉ còn 1 cốc. Dùng nước này để uống.
– Không nên đứng quá lâu, mà thay vào đó hãy dành thời gian cho đôi chân nghỉ ngơi, thư giãn.
– Dùng nước lạnh để ngâm chân khoảng 10 – 15 phút, cũng là một cách giúp chân thư giãn hữu hiệu, có khả năng làm giảm sưng phù.
– Nên hạn chế các loại đồ uống có chứa cafein và cồn, bởi chúng không chỉ là những loại đồ uống gây hại cho thai nhi, mà còn gây nên chứng phù nề ở cơ thể thai phụ.
– Không nên ăn các loại thực phẩm hay món ăn có chứa lượng lớn muối.
– Nên tuân thủ theo một chế độ ăn uống cân bằng và khoa học. Đó là hãy ăn nhiều loại thực phẩm có chứa nhiều protein như đậu lăng, các sản phẩm từ sữa. Ăn nhiều rau xanh như cải bắp, đậu lăng, rau bina. Ngoài ra cần bổ sung các loại trái cây như táo, đu đủ và ổi. Khuyến khích ăn nhiều các loại thực phẩm có chứa nhiều vitamin, canxi, và kẽm. Nên ăn những loại thực phẩm giàu vitamin E như rau bina, dầu quả hạnh, khoai lang, hạt hướng dương.
– Tập thể dục đều đặn cũng là một trong những phương thức hữu hiệu giúp các bà bầu nhanh chóng cải thiện tình trạng này. Các môn thể dục thích hợp như yoga giúp máu lưu thông một cách dễ dàng, hay Pranayama cũng rất tốt cho cơ thể và trí não.
Ngoài ra các bài tập thở cũng có tác dụng trong trường hợp này. Thêm vào đó, các hình thức luyện tập như đi bộ hay bơi lội cũng rất hữu ích, nó không chỉ giúp thai phụ khắc phục tình trạng đôi bàn chân bị phù nề mà còn giúp các bà bầu dễ dàng vượt cạn về sau.
– Biện pháp thực hiện các động tác mátxa cho đôi bàn chân như xoay bàn chân cũng rất hữu dụng. Cách thực hiện rất dễ dàng, bạn có thể làm ở nhiều nơi như trên ghế, trên sàn nhà hay trên giường. Bằng cách xoay tròn cổ chân theo một vòng tròn lớn và gập bàn chân lại, tiếp theo là xoay từng ngón chân theo chiều kim đồng hồ, sau đó đổi chân. Nên tập đều đặn mỗi ngày 2-3 lần, mỗi lần trong 10 phút, bạn sẽ cảm nhận được cảm giác thoải mái dễ chịu. Hoặc chỉ cần bạn nằm dài ra trên đệm hay sàn nhà, từ từ nâng từng chân một lên cao, rồi lại hạ xuống đổi chân.
– Việc uống nước chanh mỗi ngày cũng là một cách đơn giản để ứng phó trong trường hợp này.
– Tránh tiếp xúc với không khí nóng.
– Ngủ đủ giấc cũng sẽ giúp bạn cải thiện được tình trạng phù nề. Nhưng lưu ý phòng ngủ nên thoáng mát và ở nhiệt độ thường.
– Các bà mẹ trẻ mang thai lần đầu tiên chưa có kinh nghiệm rất dễ mắc sai lầm khi không quan tâm đến cỡ giày dép sao cho phù hợp với trọng lượng của từng thời kỳ. Mang giày hay dép quá chật chính là lý do gây phù nề đôi bàn chân hay nguy hiểm hơn còn là nguyên nhân gây nên chứng viêm tấy kẽ chân, chai, sần ngón chân. Chính vì thế, thai phụ nên chọn đi những loại giày dép thoải mái, có thể hở rộng một chút, đế thấp khoảng 1 – 3 cm, và lưu ý không nên đi giày dép trong thời gian dài. Khi có điều kiện nên tháo giày dép để tạo cho chân cảm giác thoải mái, máu dễ dàng lưu thông.
– Nên ngâm chân mỗi ngày bằng nước ấm thêm chút nước chanh cũng là một cách tốt giúp giảm sưng phù.
– Buổi sáng dậy đừng quên uống một cốc nước mướp đắng khi bụng còn trống. Nên duy trì thói quen này từ 5 – 6 tháng khi mang thai.
Hoặc có thể ngâm từ 15 – 20 hạt vừng trong một cốc nước, ngâm qua đêm và uống khi còn đói lúc buổi sáng thức giấc.
– Đun sôi râu ngô với một vài cốc nước, dùng để uống hàng ngày.
Đối phó với chứng phù nề
Để giảm thiểu tình trạng phù nề chân, tay mang lại sự thoải mái cho các bà mẹ tương laiBác sĩ Ngọc Lan ( BV Phụ Sản TW) khuyên thai phụ nên làm những biện pháp như sau:
*Đồ ăn: Chế độ ăn uống rất quan trọng, quyết định tới dinh thưỡng và sức khỏe của thai thụ và thai nhi. Bà Bầu nên tuân thủ theo một chế độ ăn uống cân bằng và khoa học. Ăn nhiều loại thực phẩm có chứa nhiều protein, vitamin, canxi,… như đậu đỗ, cải bắp, rau ngót, các sản phẩm từ sữa. Thai phụ chọn thức ăn có chứa nhiều chất xơ ( để tránh táo bón), trái cây họ cam và các loại ngũ cốc vì chúng có nhiều viamin C, E và P có tính năng bảo vệ các thành tĩnh mạch. Các bà mẹ cũng lưu ý không nên ăn các món ăn có nhiều muốn và cay.
Tập thể dục giúp mẹ bầu đỡ mệt mỏi và phù nề
*Uống nước: Mang thai cơ thể thai phụ thường thiếu nước vì vậy chị em hãy bổ sung bằng cách uống nhiều nước trong suốt thai kỳ. Nước cũng là phương pháp tự nhiên giúp đào thải độc tố ra ngoài cơ thể tránh phù nề. Bà Bầu nên chọn nước cam hoặc chanh pha với nước ấm uống hàng ngày rất có hiệu quả trong việc giảm phù nề chân tay hoặc uống 2 đến 3 cốc sữa mỗi ngày cũng tốt cho cơ thể mà có tác dụng ngăn chặn sự phù nề. Bà Bầu cúng nên nhớ hãy tránh các loại đồ uống có chứa cafein và cồn, bởi chúng không chỉ có hại cho thai nhi mà còn gây nên chứng phù nề ở cơ thể thai phụ.
* Không mặc quần chật: Khi đang mang thai, bạn không nên mặc những chiếc quần chật hay bó sát vào chân, bởi điều này sẽ rất bất lợi cho thai nhi cũng như tăng sức ép cho bàn chân làm cho hiện tượng phù nề chân tăng lên. Thay vào đó bạn có thể lựa chọn những chiếc váy hay những chiếc quần rộng rãi, sẽ đem lại cho bạn cảm giác thoải mái.
* Tư thế ngủ: Để không gây sức ép lên một phần cơ thể trong khi ngủ thai phụ không nên chỉ nằm một tư thế mà phỉa thường xuyên thay đổi tư thế ngủ. Khi ngủ bạn có thể kê thêm một chiếc gối ở dưới chân để giảm nguy cơ sưng phù đôi bàn chân. Ngoài ra, bà Bầu có thể đặt đặt chiếc gối kê chân khi nằm hoặc ngồi, cách làm nàygiúp máu lưu thông xuống khu vực bàn chân.
* Massage: Khi bị phù, nề chân tay, khi mang thai bạn cũng có thể đến Spa để được chăm sóc đôi chân giảm bớt những cơn đau và massage thư giãn. Khi ở nhà bạn có thể thực hiện thao tác xoay bàn chân, có hiệu quả cao giảm được chứng phù nề. Biện pháp này rất đơn giản và nhẹ nhàng bạn chỉ cần xoay tròn cổ chân theo một vòng tròn lớn và gập bàn chân lại, tiếp theo là xoay từng ngón chân theo chiều kim đồng hồ, sau đó đổi chân. Nên tập đều đặn mỗi ngày 2 – 3 lần, mỗi lần trong 10 phút. Bên cạnh đó thai phụ có thể thư giãn cho đôi chân bằng cách dùng nước ấm để ngâm chân khoảng 10 đến 15 phút trước khi đi ngủ mỗi ngày.
Hiện tượng phù đôi bàn chân khi mang thai đem đến cho bà bầu nhiều cảm giác khó chịu. Để tránh bị phù nề chân tay khi mang thai, ngay từ khi chưa mang thai chị em nên có một sức khỏe tốt, ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tâm lý thoải mái thì sẽ giảm thiểu được phù chân khi mang thai.
Cách phòng bệnh
Chính vì để phát hiện sớm phù bệnh lý và phòng tránh những bệnh lý nguy hiểm, nhất là tiền sản giật, trong mỗi lần khám thai, các bà bầu đều được theo dõi cân nặng, đo huyết áp, thử nghiệm nước tiểu. Bên cạnh đó, ở nhà gia đình cũng nên trang bị một cân theo dõi sức khoẻ, một máy đo huyết áp tự động.
Chảy máu chân răng khi mang bầuĐau lưng khi mang thaiChóng mặt buồn nôn khi mang thaiTăng đường huyết ở phụ nữ mang thai Nguyên nhân chuột rút khi mang thai Cách hay giảm sưng phù khi mang thai
(st)